کد مطلب:12587 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

شطرنج در اسلام چه حكمي دارد؟چرا نظريات مراجع محترم در رابطه با شطرنج، موزيك و سود بانكي متفاوت است؟

بنا بر نظر امام( ، با اين فرض كه شطرنج آلت قمار بودن خود را از دست بدهد و به عنوان يك ورزش فكري از آن استفاده شود، اگر برد و باختي در بين نباشد، اشكال ندارد.

امام( در سؤال ديگري، در جواب نهايي فرموده اند كه جواب من در فرض سؤال مذكور بود و تا احراز نشود بازي نكنند.

ما در مورد قسمت دوم سؤال شما، بايد گفت كه اختلاف فتاواي فقهي، دليلهاي گوناگوني دارد، كه ما به اختصار به آن ميپردازيم :

1.بخشي از منابع فقهي، از نظر سند و دلالت يقيني است و در استنباط فقها از آن، اختلافي رخ نمي دهد و همة فقها كه آشنا به شيوة استنباط احكام شرعي هستند، فتوا و حكم واحدي ارايه مي دهند. اما بسياري از ادلّة فقهي، يا از نظر سند قطعي نيستند و يا از دلالت قوي و يقيني برخوردار نيستند؛ در نتيجه استنباط فقها از آن ادلّه، متفاوت مي گردد.

2. در زمان غيبت، چون فقها دسترسي به معصوم( ندارند، براي استنباط احكام شرعي، ناچارند به كتابهاي روايي مراجعه كنند، كتابهايي كه داراي نسخه هاي گوناگوني هستند و اشكالات چاپي و خطي فراواني دارند. گاهي خواندن نسخه هاي خطي كه در معرض رطوبت هوا و نور آفتاب قرار گرفته اند، دشوار است و گاهي براي خواندن خطوط قديمي و كهن، كه بعضاً نقطه گذاري نيز نشده اند، بايد از متخصّصان خط كه مهارت بالايي دارند، استفاده شود. حال با توجه به اين اشكالات و با توجه به اينكه حتي امروزه كه از صنعت چاپ استفاده مي شود، اشكالات فراوان چاپي در كتاب ها وجود دارد، كه فهم مطلب را دشوار مي كند و وقتي فقيه دسترسي به همة نسخه ها ندارد، چگونه مي توان انتظار داشت كه در استنباط و فتاواي فقها، اختلافي رخ ندهد؟

3. در بعضي موارد، در سلسله سند روايت، نامي مشترك بين چند راوي ذكر شده، كه برخي از آنها موثّق و برخي ضعيف هستند و تشخيص هويّت آن راوي، مشكل است. مثلاً وقتي عنوان ابن سنان در سند روايتي آمده، با توجه به اينكه ابن سنان هم بر (محمد بن سنان) اطلاق مي گردد و هم بر (عبدا...بن سنان)، يك فقيه با زحمت و دشواري به اين نتيجه مي رسد كه منظور از ابن سنان، در سند فلان روايت كيست. همچنين يك فقيه گاهي زحمت فراواني را متحمّل مي شود، تا بفهمد فلان روايت، معتبر است يا معتبر نيست؛ آيا سند روايتي مرسل است و يا متصل به معصوم است؟

4. در ارتباط با فهم دلالت روايات نيز مشكلات فراواني فراروي فقيه هست، كه از جمله مي توان به اختلاف كاربرد برخي واژه ها و تحوّل استعمال آنها در زمانهاي مختلف، اشاره كرد كه اين تغييرات و تحوّلات، فهم كلام معصوم را براي كسي كه مخاطب مستقيم ايشان نيست و تلقي و برداشت او از واژه ها و كلمات، با برداشت مخاطبان معصوم متفاوت است، دشوار ميسازد.

5. همچنين ممكن است جهت صدور آن روايت روشن نباشد، مثلاً مشخص نباشد كه امام سخني را در شرايط عادي بيان كرده اند، يا اينكه آن سخن از روي تقيّه بيان شده است.

به هر روي، با توجه به اين مشكلات و مشكلات ديگري كه فراروي فقها قرار دارد، نمي توان انتظار داشت كه اختلافي در فتاواي فقها و استنباطات ايشان پديد نيايد.

اختلاف فتاواي فقها، نظير اختلاف نظري است كه ساير متخصّصان در علوم ديگر نيز دارند و ما بايد طبق بنا و سيرة عقلا عمل كنيم و سيرة آنها در چنين مواردي، مراجعه به حاذق ترين و عالم ترين افراد است. از اين جهت، فقها گفته اند كه بايد از فقيه اعلم تقليد كرد.

استنباط و اجتهاد در منابع فقه واستخراج احكام شرعي، ضابطه مند و در چارچوب قواعد و اصول مشخصي انجام ميپذيرد و فقيه حقّ تخطّي از آن چارچوب را ندارد و به هيچ وجه نمي تواند رأي و نظر خود را بر سنّت و مدارك احكام تحميل كند و نمي تواند به دلخواه خود، نظري ارايه دهد و روايات را تفسير به رأي كند. بر اين اساس، نمي توان گفت كه اختلاف فتاوي به معناي تغيير دين است، چون اولاً فقها در احكام يقيني و ضروري اختلافي ندارند و تنها در مورد ادلّة ظنّي اختلاف رخ ميدهد؛ ثانياً فقيه موظّف است كه در چارچوب دين و با استفاده از قواعد و ضوابط فقاهت، به استنباط و اجتهاد در مدارك احكام بپردازد؛ نه اينكه هر كس براي خوش آيند ديگران، يا بر اساس ميل و هوس خود، فتوايي صادر كند.

























ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع و مآخذ :

نقش تقليد در زندگي انسان، بخش 8، آيت ا...مصباح يزدي